5 năm trở lại đây, đi thang máy là thứ quá đỗi bình thường với đại đa số người dân thành thị. Nhưng 5 năm cũng là quá ngắn để tất cả mọi người hiểu được nó một cách đúng đắn. Đến cái còi xe xuất hiện hơn 50-70 năm rồi mà người ta cũng có hiểu gì về nó đâu.
Văn hoá đi thang máy là một thứ hoàn toàn xa lạ với nhiều người, kể cả dân văn phòng hay những người được gọi là có tiền. Đó gần như là một phạm trù về lịch sự chứ không phải đẳng cấp, thứ luôn bị lẫn lộn ở Việt Nam. Vì người ta không quan tâm như với tất cả những thứ khác. Vì người ta chẳng hiểu gì về nó cả. Lí do gì cũng được.
Tôi chỉ muốn đề cập một vài kiến thức và nhận định về các hành vi khi sử dụng thang máy ở Việt Nam.
Thang máy có nhiều cáp kéo, về lí thuyết thì chỉ cần một sợi cũng đủ hoạt động. Nhưng điều đó không có nghĩa là bước vào thang máy và nhún nhảy trong đó, hiện tượng cộng hưởng lực sẽ làm đứt cáp. Thang máy không phải trò chơi mạo hiểm ở công viên hay các khu giải trí.
Rất nhiều người khi đợi thang máy thì đứng sát sịt cửa, hoặc che luôn bảng bấm nút (có thể có cả bảng hiển thị tầng). Nếu ai đi thang máy nhiều, vào giờ cao điểm, bực nhất là mình chưa ra người ở ngoài đã chen vào. Hoặc nếu đang đứng bên ngoài, không thể quan sát bảng đèn, cũng không biết họ đã bấm gọi thang chưa. Đến lúc cửa mở thì trong lao ra, ngoài len vào, nhiều khi không biết ai đang ra ai đang vào. Hình như là dân ta rất thích cọ xát va chạm ở những chỗ hẹp.
Cũng hình như nhiều người cho rằng đi thang máy phải tỏ ra mình sang, và hiểu biết. Thực ra thì nhiều thứ khác họ cũng nghĩ thế. Câu chuyện muôn thuở là đi lên thì bấm mũi tên lên, xuống bấm xuống rất là khó khăn để biết. Lượt thang được tính như tàu xe Bắc Nam, nó sẽ sắp xếp để tối ưu lượt di chuyển. Chứ không phải nó đang ở dưới thì bấm lên để gọi nó lên. Và nhiều bạn tầng dưới bấm sai, bị cho chạy lên tầng trên thì khi người ở trên bước vào, thái độ hằn học lộ những cử chỉ chả ra sao.
Bấm cái nút thang là một câu chuyện dài và cải lương vô cùng. Nào là dập nút thể hiện cơ bắp. Nháy nút gọi thang (chắc học trong phim). Giữ cửa thang 5 phút đồng hồ chờ người thân hay đồng bọn. Bấm chọn tầng y như mấy anh mặt ngầu kiểu như Vin Diesel lúc rời khỏi chỗ của bọn mafia. Pạp, pạp pạp, píp.
Nói đến cái nút thì phải nói cái bảng nút. Theo tôi suy luận thì dân ta thích chiếm quyền điều khiển, hoặc xem quá nhiều phim bạo lực nên rất đông người thích đứng cạnh cái bảng ấy, thậm chí che luôn. Thang máy chỗ tôi làm bảng nút nằm cạnh cửa thang, quay vào trong. Mấy lần gặp các bạn nữ đứng sát rịt lấy cái bảng, muốn bấm thang thì 99% phải thò tay ngang ngực các bạn ấy để bấm. “Tóm lại là muốn cái gì đây hả?”
Giải lao bằng chuyện phiếm:
Hồi trước có lần chuyển cái bàn bằng thang máy. Trong thang ốp vật liệu X có thể soi được, Ông bảo vệ cũng lo âu lao lại dặn “Cẩn thận kẻo vỡ gương nhá!!”. Nếu Inox mà vỡ được thì vàng đun trong nước sôi cũng mềm.
Ở các chung cư cấp thấp hoặc dân trí trung bình, thang máy còn kiêm luôn nhiệm vụ dỗ trẻ con ăn. Thang máy là hệ giao thông của toà nhà, không phải cầu trượt. Nếu trẻ con nó nghịch trò bấm gọi ở nhiều tầng thì còn kêu phụ huynh. Phụ huynh cũng thế thì chịu. Bệnh này hay gặp ở các ông bà lớn tuổi, người nhà ở quê ra hoặc người giúp việc. Áp dụng mọi “thủ đoạn” để trẻ con ăn, không khóc.
Trong lúc đi thang máy, ghét nhất là mấy bạn tỏ ra bố đời và bất cần (loại này đâu cũng ghét, như mình này :P). Đi ra đủng đỉnh, mặt hất ngược, không cần biết người khác có vội không. Những cái này ở các khu chung cư rất nhiều.
Định viết nữa nhưng mà lười, nên tôi tổng hợp lại một số điều nên chú ý khi đi thang máy.
- Đi lên bấm lên, đi xuống bấm xuống, không đi đừng bấm.
- Chờ thang nên đứng cách cửa ít nhất 0,5-1m. Không đứng chắn nút và đèn. Chờ người ta ra rồi mình vào.
- Không đập mặt cửa, chỉ cần lệch một chút là có thể kẹt.
- TUYỆT ĐỐI KHÔNG nhún nhảy hay tạo tác động ngược chiều chuyển động thang.
- Vào trước thì đứng phía trong, không che bảng điều khiển. Nếu sắp đến tầng thì có thể nói với người phía trước đổi chỗ.
- Thang máy được điều khiển điện tử, không phải cảm ứng lực như “trâu bò” nên bấm nút nhẹ thôi. Nút đóng cửa chỉ cần giữ một lần nhẹ nó sẽ đóng.
- Nếu giữ thang quá lâu nó sẽ kêu, một số thang nghe đồn có cảm biến, nếu nghi vấn kẹt cửa nó sẽ khoá vận hành luôn.
- Đừng gây ảnh hưởng đến thời gian di chuyển của người khác. Ai cũng vội cả.
- Thang máy không phải chỗ chơi cho trẻ con.
- Giữ trật tự.
- Nếu lỡ bấm nhầm tầng mà khi bấm trả đèn không tắt, hãy thử bấm đúp.
- Nếu bị ù tai khi đi thang máy cao tầng, há miệng hết cỡ ra. Ngáp càng tốt. (…ba chấm)
